คงจะมีหลายสำนักได้วิเคราะห์ไว้แล้วว่าคนอย่างคุณทักษิณนั้นเป็นอย่างไร และเกิดขึ้นมาในสังคมไทยได้อย่างไร เราเองก็ได้อ่านบ้าง ไม่ได้อ่านครบ แต่คำสำคัญที่มักจะเจอบ่อย ๆ ก็เช่น ทุนนิยมสามานย์ อำนาจเหนือทรัพยากรของชนชั้น คิดไวทำไว ฯลฯ รู้เรื่องบ้าง ไม่รู้เรื่องบ้าง
เวลาผ่านมาขนาดนี้ เรากลับคิดว่าคุณทักษิณแม้ไม่ใช่คนดี แต่ก็มิได้ผิดปรกติไปจากนักการเมืองคนอื่น ๆ คือไม่ได้เลวมากกว่ากันหรือน้อยกว่ากันสักเท่าไร
- ถามง่าย ๆ ว่าเมื่อสมัยยังไม่มีคนอย่างคุณทักษิณ ประเทศไทยของเรามันไม่มีการฉ้อราษฏร์ บังหลวงหรือ?
- นักการเมือง หรือแม้แต่ผู้มีบารมีทางการเมืองรุ่นเก่า ๆ ไม่เคยมีเรื่องอื้อฉาวที่กระซิบกระซาบกันทั่วไปหรือ? ไม่ว่าจะเป็น ป๋าเปรม น้าชาติ บรรหาร หรือแม้แต่คุณชวน บางเรื่องท่านเหล่านี้มิได้ลงมือเอง แต่เรื่องเหล่านั้นก็ไม่พ้นจากความรับผิดชอบของท่านไปได้
ลักษณะนิสัยของคนไทยที่ผมรู้จัก มักจะรักหน้าและรู้ว่าคนอื่นก็รักหน้า เป็นศัตรูกันยังไว้หน้ากัน เวลาถูกไม่ไว้หน้าแล้วมันเคืองนาน และผมคิดว่านั่นเป็นจุดสำคัญ
ผมคิดว่าเป็นเพราะคุณทักษิณเป็นนักธุรกิจมาก่อน และทำธุรกิจ เป็นที่รู้กัน (และน่าอายที่เราไม่รู้สึกว่ามันผิดปรกติ) การทำธุรกิจในประเทศไทยมันไม่สะอาด หากเป็นธุรกิจเล็ก ๆ ระดับความไม่สะอาดมันก็เล็ก ๆ เช่น ระดับเทศกิจ หรือระดับตำรวจ หากธุรกิจมันใหญ่ขึ้นความไม่สะอาดมันก็มากขึ้นเช่น ระดับนักการเมือง
คุณทักษิณคงโดนมาหมดแล้ว ทั้งนักการเมืองในยุคป๋าเปรม นักการเมืองในยุคน้าชาติ และนักการเมืองในยุคคุณชวน ส่งผลให้คุณทักษิณ หมดศรัทธานักการเมืองทั้งระบบ นักการเมืองเองนั่นแหละที่ทำให้คุณทักษิณดูถูกนักการเมืองทั้งระบบได้ นักการเมืองเองนั่นแหละที่ไม่ทำตัวให้น่านับถือและศรัทธาเองตั้งแต่แรก!
อีกประเด็นหนึ่งก็คือระบบราชการก็ถูกข้าราชการและนักการเมืองบางคนใช้เป็นเครื่องมือในการหาประโยชน์ ทั้งคุกคามคนสุจริต และอำนวยประโยชน์ให้คนทุจริต
ตัวระบบราชการเองก็น่าจะมีส่วนรับผิดชอบต่อปรากฏการณ์นี้ เพราะระบบราชการนั้นออกแบบมาให้รัดกุมและปฏิบัติตามได้ยาก หรือปฏิบัติตามไม่ได้เลยตามความเป็นจริง (หรือใครจะว่าผมโง่ หรือด้อยสามารถที่ไม่สามารถปฏิบัติตามระเบียบราชการบางข้อได้ ก็ได้ ผมไม่ถือ เรื่องบางเรื่องจะต้องเจอด้วยตนเองเท่านั้นจึงจะเชื่อได้)
พอปฏิบัติตามจริง ๆ ไม่ได้ คนก็ไม่ให้ความสำคัญ สัก ๆ แต่ว่าเซ็น ๆ ไปตามขั้นตอน ซึ่งเป็นเสมือนพิธีกรรมเท่านั้น
ระบบที่เข้มงวดมากจึงกลายเป็นระบบที่ไม่เข้มงวดเลย ระบบที่มีกฏเกณฑ์มากจึงกลายเป็นระบบที่หละหลวมที่สุด
คุณทักษิณก็เป็นคนหนึ่งที่ หมดศรัทธาต่อระบบ ไม่เห็นความศักดิ์สิทธิ์ของระบบเห็นกระบวนการตามระเบียบราชการเป็นเพียงพิธีกรรมและเห็นช่องโหว่ของระบบ เรื่องมันจึงเป็นเรื่องขึ้นมา
ผมคิดว่าต่อให้จับคุณทักษิณมาติดคุกได้ คนอย่างคุณทักษิณก็ยังจะมีเกิดขึ้นใหม่อีกมาก เหมือนกับในนิยายหรือการ์ตูน ที่จอมมารมักจะเกิดขึ้นจากคนธรรมดา ที่โดนคนเลวชั้นต่ำ ๆ รังแกก่อน
ถ้านักการเมืองยังทำตัวให้น่าดูถูก ถ้าระเบียบราชการยังถูกบังคับใช้โดยคนที่ไม่เข้าใจและยังถูกหาประโยชน์จากช่องว่างโดยคนที่ฉลาดที่ฉ้อฉล คนอย่างทักษิณก็จะเกิดขึ้นอีก
